Van Thomas Bigglestone (een collega uit Engeland) leerde ik deze simpele werkvorm om leerlingen in staat te stellen verder te denken dan hun eigen specifieke voorbeelden en zo een hoger conceptueel niveau te bereiken.
Altijd | soms | nooit is een veelzijdige techniek waarmee je complexe concepten kunt definiëren. Wanneer kinderen zulke concepten voorgelegd krijgen, is hun eerste reactie vaak om voor hen bekende en persoonlijke voorbeelden te geven, bijvoorbeeld wanneer we proberen “belangrijk” te definiëren, doen ze dat door te praten over wat voor hen belangrijk is – vrienden, familie, huisdieren, enz. Hoewel dit beslist een waardevolle oefening is, leidt gewoon voorbeelden geven niet tot veel filosofische verdieping.
Dus, wat gebeurt er wanneer we “altijd, soms, nooit” zouden toepassen om “belangrijk” te definiëren?
Als we iets belangrijk noemen, betekent dit dat het altijd waar is dat …
Wanneer we iets belangrijk noemen, betekent dit dat het soms waar is dat …
Als we iets belangrijk noemen, betekent dit dat het nooit waar is dat …
De uitdaging ontstaat doordat “altijd” functies, eigenschappen en kwaliteiten vereist die betrekking hebben op ALLE dingen die voor iedereen belangrijk zijn. Daarmee krijgen voorbeelden een nieuwe, cruciale rol, of eigenlijk de tegenvoorbeelden: die de bewering testen: “Dus je hebt gezegd dat iets belangrijks altijd iets is dat je je herinnert. Kan iemand een tegenvoorbeeld bedenken van iets dat belangrijk is maar niet te onthouden?” In plaats van een concept passief met voorbeelden in te vullen, gebruiken leerlingen nu voorbeelden om actieve uitspraken te doen over abstracte uitspraken, in echt Socratische stijl.
Je kunt dit als een zelfstandige oefening gebruiken om nauwkeurig en kritisch denken te bevorderen, het werkt ook goed bij het faciliteren van langere vragen, en in breder onderwijs.
Denk bijvoorbeeld eens aan:
Ethiek: Onder welke omstandigheden is het altijd | soms | nooit goed om…?
Wiskunde: Welke van deze uitspraken zijn altijd | soms | nooit waar?
Geschiedenis: Wat is altijd | soms | nooit waar voor bronnen die lang na een gebeurtenis zijn geschreven?
Nederlands: Wat wordt altijd | soms | nooit geïmpliceerd over een bepaald personage?