Op 11, 15 en 18 februari 2016 heeft De Denkschool gefilosofeerd met de leerlingen van het Grafisch Lyceum. We werden uitgenodigd in het kader van het project SURF dat door het Grafisch Lyceum voor 4e-jaars was opgezet. Twee weken lang konden zij verschillende workshops volgen met het oog op de toekomst, oftewel “surf de toekomst in”.
We hebben met de studenten gezocht naar een definitie voor “kunst.” De studenten wisten niet zeker of er wel een definitie is, want volgens hen is zo’n definitie afhankelijk van ieders persoonlijke interpretatie. Wat kunst is, kan je iemand niet opleggen. Wel is er een concept of een gedachte nodig achter het kunstwerk, want soms zie je een kunstwerk en heb je geen idee wat het is, maar zodra je dan het idee of het concept van de maker hoort of leest, dan begrijp je beter waarom het een kunstwerk is. Voor iemand anders was een maatschappelijke relevantie belangrijk, dus dat de kunstenaar een boodschap wil uitdragen. Er was ook een student die het niet nodig vond om het begrip “kunst” te definiëren. Zij begreep niet goed waarom je het begrip “kunst” zou willen definiëren. Daarnaast was er ook nog een verschil tussen commerciële en niet-commerciële kunst. Ze vonden het lastig een product met een commercieel doeleind als kunst te beschouwen.
Voor het maken van kunst is ook een kunstenaar nodig, of toch niet? We vroegen de studenten wat een kunstenaar is en of zij ook kunstenaars zijn. Een argument dat meerdere malen werd gegeven in de gesprekken was dat iemand pas een kunstenaar is zodra hij/zij door zijn/haar publiek wordt benoemd of gezien als kunstenaar. Je kunt niet van jezelf zeggen dat je een kunstenaar bent, dat moeten andere mensen bepalen. Maar aan de andere kant meenden ze ook dat het kunstenaarschap iets is wat in je zit. Dat je er als het ware mee geboren wordt. Je weet het dus wel van jezelf, je voelt dat je het bent, maar iemand buiten jou moet het benoemen. Het is een grote titel die je jezelf geeft en dat vinden ze erg spannend. Een student noemde ook dat een kunstenaar een bepaald levensdoel heeft, dat het kunstenaarschap niet alleen je werk is, maar vervlochten is met je persoonlijke leven. Je zet de kunstenaar-knop niet uit wanneer je naar huis gaat en ze dachten dat mensen met een kantoorbaan dat misschien wel doen. Het is dus een manier van leven. Een andere student dacht ook dat een kunstenaar zichzelf een beetje buiten de leefwereld plaatst, niet als een verheven positie, maar om van een afstand te kunnen kijken naar wat er om hem/haar heen gebeurd. Een kunstenaar worden kost ook tijd, je moet wel aan kunnen tonen dat je het gereedschap of de ambacht beschikt van de kunstvorm die je wil uitoefenen.
We hebben de studenten gevraagd een voorstelling te maken van zichzelf in een kamer waar ze nooit meer uit kunnen. Daarna was de vraag: wat heb je nodig in jouw kamer om creatief te zijn? Op een vel papier kregen ze de opdracht om te tekenen/schrijven wat ze nodig hebben om creatief te zijn.
Ik zal een kleine opsomming maken: muziek om het hoofd leeg te maken, kat, schrijfgerei, een random-machine die iedere dag niet voorwerpen uitspuugt om daar mee aan de slag te gaan, een raam om wel contact te hebben met de buitenwereld, internet, films/series voor afleiding, een poster met “ik kan niet uit de kamer” om juist een manier te bedenken hoe je er wel uit kan komen, mezelf, drugs, brein, zon, fantasie, dromen, rust, televisie, dansen, geloof, uitdaging, bos, bed, natuur, verschil tussen “willen” en “nodig hebben”, hardlopen, verdriet, plezier.
Het was interessant dat leerlingen door het zien van andere kamers en manieren van creativiteit zoeken of vinden soms besloten om dingen van hun eigen tekening te schrappen of er iets aan toe te voegen. Sommige vonden het bijvoorbeeld heel lastig om creatief bezig te zijn als ze zich niet goed voelen en niet blij zijn, terwijl anderen juist door het hebben van verdriet dingen kunnen maken. Voor creativiteit was het wel belangrijk volgens de leerlingen dat je de ruimte en de juiste voorwaarden hebt. Het is lastiger om creatief bezig te zijn als er veel regels zijn bij een opdracht. De afspraken en regels slokken dan het creatieve proces op.